Blog

DEVLET ÜNİVERSİTELERİNE BAĞLI DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTELERİNDE PANDEMİ DÖNEMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Suat AKSU[1]

            ÖZET

Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Salgını, bütün dünyada sağlık sektörü başta olmak üzere birçok sektörü etkilemeye devam etmektedir. Küresel ölçekte yaşanmakta olan bu olağanüstü durum, bölgesel ve yerel seyrine göre farklılıklar gösteriyor olmakla birlikte insan sağlığını korumaya yönelik tedbir maksatlı genel planlamalar Sağlık Bakanlığı ve diğer ilgili bakanlıkların yönlendirmeleri çerçevesindesürdürülmektedir.

Salgın sağlık uygulama ve araştırma merkezlerinin iş yükünü ve hasta sayısını artırırken Diş Hekimliği Fakültelerine bağlı diş hastanelerine başvuran hasta sayısının ise ciddi olarak azalmasına neden olmuştur.

Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerindeki hasta sayısında yaşanan düşüş doğal olarak gelirlerinin de düşmesine neden olmuş ve zorunlu sabit giderlerin dahi karşılanmasını imkânsız hale getirmiş bulunmaktadır. Bu nedenle salgın döneminde Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerinin faaliyetlerini yürütebilmesi için ek kaynak ihtiyacının doğduğu değerlendirilmektedir.

            Anahtar Kelimeler: Diş Hekimliği, Döner Sermaye, Sabit Giderler, 375 Sayılı KHK, Merkezi Yönetim Bütçesi.

            1.GİRİŞ

            2019 yılının son günlerinde Çin’in Hubei Eyaleti’ne bağlı Wuhan şehrinde ortaya çıkan ve tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs hastalığı (COVID-19) sağlık sektörü başta olmak üzere birçok sektörü olumsuz yönde etkilemiştir.

            Ülkemizde de Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezlerine başvuran hasta sayılarında artışa ve yatak kapasitelerinin hızla dolmasına neden olan salgın, Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerinde tam tersi bir etki yaratarak belli bir dönem diş hastanelerinin kapalı kalmasına ve sonrasında ise hasta sayılarının düşmesine neden olmuştur.

            Salgın döneminde belirli bir dönem hiç gelir elde edemeyen, sonrasında ise zorunlu sabit giderlerinin çok altında bir gelir elde eden Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerince; 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunun 58 inci maddesine göre yapılması gereken ek ödemeleri, 696 sayılı KHK kapsamında işçi kadrosuna geçirilen işçi ücretlerini, 657 sayılı DMK nun 4/B maddesi kapsamında istihdam etmekte olduğu sözleşmeli personel ücretlerini, karşılaması mali olarak imkânsız hale gelmiştir.

            2. DEĞERLENDİRME

            Konunun iki yönlü olarak ele alınması ve incelenmesi faydalı olacaktır. Birinci olarak mevcut yasal düzenlemeler kapsamında yapılabilecekler, ikinci olarak da mevcut yasal düzenlemelerde yapılması gereken ek düzenlemeler değerlendirilecektir.   

  1. MEVCUT YASAL DÜZENLEMELER KAPSAMINDA KARŞILANACAK ÜCRET VE BENZERİ SABİT GİDERLER

Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerinin; 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunun 58 inci maddesine göre yapması gereken ek ödemelerin, 696 sayılı KHK kapsamında işçi kadrosuna geçirilen işçi ücretlerinin, 657 sayılı DMK nun 4/B maddesi kapsamında istihdam etmekte olduğu sözleşmeli personel ücretlerinin, üniversite özel bütçesinden veya döner sermaye işletmesinin başka birimlerinden karşılanması mümkün müdür?

Bu konuya ilişkin olarak 375 Sayılı KHK, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, 2 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi,Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik ve 161 Sıra Nolu Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliğihükümlerine bakmamız gerekecektir.

  1. Diş Hekimliği Fakültesinde görevli personele 375 sayılı KHK kapsamında üniversite özel bütçesinden ek ödeme yapılabilir mi?

“Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununa göre almakta olan personele, en yüksek Devlet memuru aylığına (ek gösterge dahil), ekli (I) sayılı Cetvelde yer alan kadro ve görev unvanlarına karşılık gelen oranların uygulanması suretiyle hesaplanan tutarda ek ödeme yapılır.”[2]

“4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Kanunun 58 inci maddesinin (c) ve (f) fıkraları kapsamında döner sermayeden ek ödeme yapılan personele, söz konusu mevzuat hükümlerine göre ödeme yapılmaya devam olunur vebunlara 375 sayılı KHK nın ek 9 uncu maddesine göre ayrıca ek ödeme yapılmaz.”[3]

“Üniversitelerin 2547 sayılı Kanunun 58 inci maddesinin (c) ve (f) fıkraları kapsamındaki personeline bu madde uyarınca her ay yapılacak ek ödemenin net tutarı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesi uyarınca kadro ve görev unvanı veya pozisyon unvanı itibarıyla belirlenmiş olan ek ödemenin net tutarından az olamaz.”[4]

Bu kapsamındaki personele “yapılacak ek Ödemeler herhangi bir katkıya bağlı olmaksızın aylıklara ilişkin hükümler uygulanmak suretiyle her ay aylıklarıyla birlikte ödenir. Bu şekilde yapılan ek ödeme tutarı, anılan maddeler uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik kapsamında aynı aya ilişkin yapılacak ek ödeme tutarından mahsup edilir.”[5]

“1/3/2006 tarihinden sonra kurulan üniversitelerin 2547 sayılı Kanunun 58 inci maddesinin (c) ve (f) fıkraları kapsamındaki personeline döner sermaye gelirlerinden aynı maddeye göre ek ödeme yapılmaya başlanıncaya kadar, ek 9 uncu madde uyarınca ek ödeme yapılır.”[6]

“375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 17 inci maddesi uyarınca 1/3/2006 tarihinden sonra kurulan üniversitelerin 2547 sayılı Kanunun 58 inci maddesinin (c) ve (f) fıkraları kapsamında bulunan personeline, döner sermaye gelirlerinden söz konusu 58 inci madde uyarınca ödeme yapılmaya başlanıncaya kadar 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesi uyarınca ilgililerin aylık veya ücretlerinin ödendiği bütçeden ek ödeme verilecektir.”[7]

Mevzuatın birlikte değerlendirilmesi sonucunda; döner sermaye işletmesi kapsamında geliri olmayan veya yeterli geliri olmayan Diş Hekimliği Fakültesi personeline döner sermaye bütçesinden ek ödeme gerçekleştirilememesi halinde, emsallerine 375 sayılı KHK kapsamında yapılmakta olan ek ödemenin net tutarı kadar ek ödeme özlük hakkı niteliğinde olması ve herhangi bir katkıya dayanmadan her ay aylıkları ile birlikte ödenmesi yasal bir zorunluluk olması nedeniyle, üniversitenin kuruluş tarihine bakılmaksızın üniversite özel bütçesinden ek ödemenin yapılması gerektiği düşünülmektedir.

  • Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesinde görevli 657 sayılı DMK 4/B sözleşmeli personeline üniversite özel bütçesinden ücret ödemesi yapılabilir mi?

“10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan idareler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar”[8] Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine tabidirler.

“Sözleşmeli personel pozisyonları; sayı, unvan, nitelik, sözleşme ücreti ve sürelerinin belirlenmesi suretiyle merkezde toplam sayı olarak, taşrada ise bölge veya il bazında Cumhurbaşkanınca ihdas edilebilir.”[9]

Kararname kapsamında bulunan idarelerin “Sözleşmeli personel pozisyonları Çalışma Genel Müdürlüğünce[10] başka unvanlı sözleşmeli personel pozisyonları ile değiştirilebilir, birimler arası aktarmalarda da aynı usule uyulur. Bu işlemlere ilişkin bilgiler Çalışma Genel Müdürlüğünce bir ay içerisinde Strateji ve Bütçe Başkanlığına bildirilir.”[11]

Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesinde döner sermaye kapsamında çalıştırılmak üzere ihdas edilen sözleşmeli personel kadrolarının, döner sermayeden özel bütçe kapsamında Diş Hekimliği Fakültesine aktarılması için Çalışma Genel Müdürlüğüne talepte bulunulması ve bu talebin de uygun bulunması halinde, 4/B sözleşmeli personel ücretlerinin üniversite özel bütçesinden ödenebileceği düşünülmektedir.

  • Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesinde 696 sayılı KHK kapsamında işçi statüsünde çalıştırılan personele özel bütçeden ücret ödemesi yapılabilir mi?

696 sayılı KHK nın 127 inci maddesi gereğince; “5018 sayılı Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, 4734 sayılı Kanun ve diğer mevzuattaki hükümler uyarınca personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından 4/12/2017 tarihi itibarıyla çalıştırılmakta olanlar; her bir sözleşme itibarıyla, yüklenicinin hakedişlerinin ödendiği bütçe, teşkilat ve birim/yerleşim yeri adına vize edilmiş sayılan sürekli işçi kadrolarına idarelerince topluca”[12]geçirilmiş bulunmaktadır.

Bu kapsamda, “Sürekli işçi kadrolarına geçirileceklerin kadroları, başka bir işleme gerek kalmaksızın geçiş işleminin yapıldığı tarih itibarıyla sürekli işçi unvanı ile ihdas edilmiş sayılır.”[13]

Geçiş işlemlerininyapıldığı döner sermaye işletmelerinde, “Sürekli işçi kadrolarına geçirilenler, birinci fıkrada öngörülen şartları taşıdıkları sürece ve çalıştırıldıkları teşkilat ve birimde geçiş işlemi yapılmadan önceki ihale sözleşmesi kapsamındaki hizmetleri yürütmek üzere istihdam edilebilir.”[14]

375 sayılı KHK nin geçici 23 üncü maddesi hükümleri dikkate alındığında, 696 sayılı KHK ile sürekli işçi kadrosunda istihdam edilmek üzere geçiş işlemleri yapılmış bulunan personelin ücretlerinin döner sermaye işletmesinin ilgili birimleri tarafından ödenmesi yasal bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. KHK de olağanüstü durumlar için de herhangi bir istisna yer almadığından bu kapsamda işçi statüsünde istihdam edilenlerin ücretlerinin üniversite özel bütçesinden ödenmesi mümkün değildir.

  • Diş Hekimliği Fakültesi ile bunlara bağlı diş hastanelerinin zorunlu sabit giderlerinin karşılanması amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinden döner sermaye bütçesine kaynak aktarımı yapılabilir mi?

Üniversite rektörlükleri tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığından talep edilmesi halinde, “Devlete ait üniversitelerin tıp fakülteleri ve diş hekimliği fakülteleri ile bunlara bağlı sağlık uygulama ve araştırma merkezi birimleri ile rektörlüklerine bağlı sağlık hizmeti sunan enstitülerin döner sermaye işletmesi birimlerinden, borç karşılama yüzdeleri Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilecek oranın altında kalanlara Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinden kaynak aktarılabilir.”[15]

  • Diş Hekimliği Fakültesi ile bunlara bağlı diş hastanelerinin zorunlu sabit giderlerinin karşılanması amacıyla döner sermaye işletmesinin diğer birimlerinden kaynak aktarımı yapılabilir mi?

Döner sermaye işletmesince  “Tıp fakültesi, diş hekimliği fakültesi ve sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları tarafından elde edilen gelirler hariç olmak üzere, döner sermaye işletmesine bağlı birimler arasında karşılıksız veya borç olarak kaynak aktarımı yapılabilir.”[16]

2547 sayılı Kanunun 58/b Maddesinde “Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, tıp ve diş hekimliği fakülteleri sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları için asgari yüzde 35’i, ziraat ve veteriner fakülteleri, sivil havacılık yüksekokulu, sürekli eğitim merkezleri ile bünyesinde atölye veya laboratuar bulunan yükseköğretim kurumları için asgari yüzde 30’u, diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama,  devam  etmekte  olan   projelerin  tamamlanmasına  yönelik  inşaat  işleri  ve   diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. Bu oranları yüzde 75’ine kadar artırmaya üniversite yönetim kurulu yetkilidir.”

 Hükmü dikkate alınarak; ayrılan zorunlu karşılıklar içinden ne kadar kaynak aktarılacağı hususunda bir Üniversite Yönetim Kurulu kararı alınması gerekmektedir.

Bu kapsamda borç olarak veya karşılıksız olarak Diş Hekimliği Fakültesine döner sermaye işletmesinin diğer birimlerinden (Tıp Fakültesi ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumlarının gelirleri hariç) kaynak aktarılabilecektir.

  1. MEVCUT MEVZUAT ÜZERİNDE YAPILABİLECEK DEĞİŞİKLİKLER
  1. 375 Sayılı KHK nın geçici 23 üncü maddesinde yapılabilecek düzenleme.

375 Sayılı KHK nin geçici 23 üncü maddesinde yer alan düzenleme gereğince 696 sayılı KHK ile sürekli işçi kadrosunda istihdam edilmeye başlanan işçilerin ücretlerinin kadroya geçirildiği birimlerin elde etmekte oldukları gelirlerden karşılanması gerekmektedir.

Ancak olağanüstü durumlarda (Pandemi dönemlerinde olduğu gibi) döner sermaye birimleri tarafından yeterli gelir elde edilmemesi veya hiç gelir elde edilmemesi durumunda nasıl bir yol izlenmesi gerektiği konusunda herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.

Kanun koyucu tarafından, 375 sayılı KHK nın geçici 23 üncü maddesine “döner sermayeden elde edilen gelirde meydana gelen azalma nedeniyle, döner sermaye kadro ve pozisyonlarında bulunan personelin aylık ve mali haklarının karşılanmasını teminen yeni koronavirüs (COVİD 19) salgınının ortadan kalktığı tarihe kadar merkezi yönetim bütçesinden döner sermaye bütçesine kaynak aktarılabilir”[17] hükmünün eklenmesi durumunda üniversite özel bütçesinden aktarılacak tutarlar ile işçilerin özlük haklarının ödenmesi mümkün olacaktır.

3. SONUÇ

Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Salgını, bütün dünyada sağlık sektörünü etkilemeye devam etmektedir. Salgın sağlık uygulama ve araştırma merkezlerinin iş yükünü ve hasta sayısını artırırken Diş Hekimliği Fakültelerine bağlı diş hastanelerine başvuran hasta sayısının ise ciddi olarak düşmesine neden olmuştur.

Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerindeki hasta sayısında yaşanan düşüş doğal olarak döner sermaye gelirlerinin de düşmesine ve döner sermayeden karşılanması gereken zorunlu sabit giderlerin dahi yapılmasını imkânsız hale getirmiş bulunmaktadır.

Salgın döneminde Diş Hekimliği Fakültesi Hastanelerinin döner sermaye kapsamında faaliyetlerinin devamı için;

  • Geliri olmayan veya yeterli geliri olmayan Diş Hekimliği Fakültesi personeline döner sermaye bütçesinden ek ödeme gerçekleştirilememesi halinde, emsallerine 375 sayılı KHK kapsamında yapılmakta olan ek ödemenin net tutarı kadar ek ödeme özlük hakkı niteliğinde olması ve herhangi bir katkıya dayanmadan her ay aylıkları ile birlikte ödenmesi yasal bir zorunluluk olması nedeniyle üniversitenin kuruluş tarihine bakılmaksızın üniversite özel bütçesinden ek ödemenin yapılması gerektiği,
  • Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesinde döner sermaye kapsamında çalıştırılmak üzere ihdas edilen sözleşmeli personel kadrolarının, döner sermayeden özel bütçe kapsamında Diş Hekimliği Fakültesine aktarılması için Çalışma Genel Müdürlüğüne talepte bulunulması ve bu talebin de uygun bulunması halinde, 4/B sözleşmeli personel ücretlerinin üniversite özel bütçesinden karşılanabileceği,
  • 375 sayılı KHK nin geçici 23 üncü maddesi hükümleri dikkate alındığında, 696 sayılı KHK ile sürekli işçi kadrosunda istihdam edilmek üzere geçiş işlemleri yapılmış bulunan personelin ücretlerinin döner sermaye işletmesinin ilgili birimleri tarafından ödenmesi yasal bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmakla birlikte, KHK de olağanüstü durumlar için de herhangi bir istisna yer almadığından bu kapsamda işçi statüsünde istihdam edilen personelin ücretlerinin üniversite özel bütçesinden ödenmesinin mümkün olmadığı,
  • Kanun koyucu tarafından, 375 sayılı KHK nın geçici 23 üncü maddesine “döner sermayeden elde edilen gelirde meydana gelen azalma nedeniyle, döner sermaye kadro ve pozisyonlarında bulunan personelin aylık ve mali haklarının karşılanmasını teminen yeni koronavirüs (COVİD 19) salgınının ortadan kalktığı tarihe kadar merkezi yönetim bütçesinden döner sermaye bütçesine kaynak aktarılabilir” hükmünün eklenmesi durumunda üniversite özel bütçesinden aktarılacak tutarlar ile işçilerin özlük haklarının ödenmesinin mümkün olduğu,
  • Üniversite rektörlükleri tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığından talep edilmesi halinde, Devlete ait üniversitelerin tıp fakülteleri ve diş hekimliği fakülteleri ile bunlara bağlı sağlık uygulama ve araştırma merkezi birimleri ile rektörlüklerine bağlı sağlık hizmeti sunan enstitülerin döner sermaye işletmesi birimlerinden, borç karşılama yüzdeleri Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilecek oranın altında kalanlara Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinden kaynak aktarılabileceği,
  • Döner sermaye işletmesince; tıp fakültesi, sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları tarafından elde edilen gelirler hariç olmak üzere, Üniversite Yönetim Kurulu kararı ile döner sermaye işletmesine bağlı birimler arasında karşılıksız veya borç olarak kaynak aktarımı yapılabileceği,

Değerlendirilmektedir.

[1] YÖK İç Denetçisi

[2] 375 sayılı KHK, Ek Mad.9, 1 fıkra.

[3] 375 sayılı KHK, Ek Mad.9, 3 fıkra.

[4] 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, Mad. 58/i-3 paragraf.

[5] 2020-2021 Yılları Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı, Üçüncü Bölüm, Mad.5.

[6] 375 sayılı KHK, Geçici Mad.17.

[7] 161 Sıra Nolu DMK Genel Tebliği, A/16-c

[8] Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Kararname sayısı 2, Mad. 2.

[9] Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Kararname sayısı 2, Mad. 8/2-a

[10] Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Kararname sayısı 1, Mad.74-g (Devlet Personel Başkanlığı yerini Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma Genel Müdürlüğü almıştır)

[11] Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Kararname sayısı 2, Mad. 8/2-b.

[12] 375 sayılı KHK, Geçici Mad. 23/1

[13] 375 sayılı KHK, Geçici Mad. 23/4

[14] 375 sayılı KHK, Geçici Mad. 23/5

[15] 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, Ek Mad. 45.

[16] Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik, Mad.8/7

[17] Meteoroloji Genel Müdürlüğü Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 13.08.2020 tarih ve 31212 sayılı RG.